Συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου [δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Crash, τ. Ιουλίου-Αυγούστου 2013]
[Στην αρχή του καλοκαιριού του 2013, η Ελλάδα έμοιαζε πλέον να αποδέχεται σιωπ� �ρά τον αργό θάνατό της από την πολιτική της τρόικας. Την ίδια στιγμή, ολόκληρη η Ευρώπη συνέχιζε να βιώνει τον αναβρασμό της κρίσης, ενώ στη γειτονική Τουρκία οι πολίτες διαδήλωναν μαζικά επί ημέρες εναντίον της κυβέρνησης Ερντογάν. Στη συγκεκριμένη συγκυρία, ο Όλιβερ Στόουν έδωσε αυτή τη συνέντευξη]
Μια αρχαία δοξασία της Βόρειας Αφρικής θέλει τους αφηγητές ιστοριών να ξεκινούν τη διήγηση μόνον εφόσον ο ήλιος δύσει. Αλλιώς, η μοίρα τούς επιφυλάσσει δυσ� �ρεστα. Δεν είναι γνωστό αν σήμερα οι πιο υπέροχοι «παραμυθάδες», οι άνθρωποι του κινηματογράφου, έχουν «συναντηθεί» με τη δοξασία αυτή, πόσω μάλλον αν τους έχει επηρεάσει. Το σίγουρο είναι, όμως, πως η φιγούρα πίσω από το μικρό εκείνο παραθυράκι δεν ρίχνει στην μπομπίνα «κλότσο να γυρίσει, παραμύθι ν' αρχινήσει», αν ολόκληρη η αίθουσα δεν βυθιστεί στο απόλυτο σκοτάδι. Τότε και μόνο τότε, οι μάγοι της αφήγησης σε ανεβάζουν ανάλαφρα σε ένα μαγικό χαλί εκατομμυρίων πολύχρωμων μικροσεκάνς, για να σε ταξιδέψουν σε ξεχασμένες συναισθηματικέ� � χροιές και ιδεολογικές ανυψώσεις, να σε βυθίσουν σε λογοκριμένες ηδονές και σκληρές παραδοχές, και, τελικά, να σε αναβαπτίσουν στο σύμπαν τους.
«Οι Ινδιάνοι κάποτε μου είπαν ότι οι πέτρες είναι οι πλέον σεβαστές και αρχαίες συσκευές καταγραφής. Και ότι ίσως εγώ είμαι εδώ, σε αυτή τη γη, για να γράψω αυτές τις "βουβές" ιστορίες – ακόμα μία πέτρα, μια Πέτρα Όλιβερ», είχε κάποτε πει ένας από τους μεγαλύτερους ζωντανούς θρύλους του κινηματογράφου, κάνοντας λογοπαίγνιο με το όνομά του. Πρόκειται φ� �σικά για τον Στόουν… Τον Όλιβερ Στόουν.
Ο μεγάλος δημιουργός πιάνει σήμερα για άλλη μια φορά αμερικανικούς -και όχι μόνο- εθνικούς μύθους και στερεότυπα από τα μαλλιά, και τα σέρνει αναίσθητα στον αέναο αεροδιάδρομο της παγκόσμιας ιστορίας. «Δεν είναι έτσι επειδή έτσι (σας έμαθαν να) νομίζετε», μοιάζει να ψιθυρίζει -ξανά- στο αφτί του μέσου θεατή. Και συμπυκνώνει την «άλλη όψη» σε μια σειρά δέκα ωριαίων ντοκιμαντέρ, που προβάλλονται στην τηλεόραση. Τίτλος: «Η Ανείπωτη Ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τον Όλιβερ Στόουν». Στο πλαίσιό της είναι που θα εξιστορήσει κι αυτή τη «συναρπαστική, συναρπαστική ιστορία», όπως μου λέει, του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, που «καθόρισε τον Ψυχρό Πόλεμο».
Με αφορμή τη σειρά, θα βυθιστούμε σε μια συζήτηση που ρέει απρόσκοπτα σε απόκρημνα πλην μαγευτικά μονοπάτια, που σμίγουν το χθες με το σήμερα. Έτσι, θα μου πει πως η σημερινή Ευρώπη δεν θυμίζει σε τίποτε εκείνη που επισκεπτ� �ταν παλαιότερα. Τι κι αν έχουμε περισσότερες εμπορικές συναλλαγές μεταξύ μας; «Κάτι χάσατε», λέει… Σεργιανίζοντας μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, ο Στόουν «δείχνει» το συνδετικό νήμα: τα πρόσωπα και οι συνθήκες αλλάζουν, παραμένουν όμως τα μοτίβα συμπεριφορών, κυρίως, της εκάστοτε εξουσίας και των φορέων της. Είναι αυτά που πρέπει να (ανα)γνωρίζει η ανθρωπότητα για να καθορίζει τη μοίρα της. Και να αποκτά τη δύναμη να την αλλάζει… Ο Όλιβερ Στόουν θα μιλήσει και για την αλαζονεία των ΗΠΑ ως υπερδύναμης, για ηγέτες που προσωποπο� �ούν την ελπίδα, αλλά και για το πώς η Ιστορία μπορεί να μας εκπλήξει…
Κι ο Στόουν γνωρίζει. Στην τελευταία του αυτή δουλειά επανεξετάζει με κριτικό πρίσμα την ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, αντλώντας στοιχεία από εκτεταμένη έρευνα σε ιστορικά αρχεία και αποχαρακτηρισμένα έγγραφα. Μια έρευνα που κατέληξε να διαρκέσει τεσσεράμισι χρόνια με κάποια διαλείμματα και κατάφερε να συμπυκνώσει 75 χρόνια Ιστορίας σε δέκα ώρες. Συνυπογράφει το σενάριο με τον ιστορικό Πίτερ Κουίτσνικ, καθηγητή στο Αμερικαν ικό Πανεπιστήμιο στην Ουάσιγκτον και διευθυντή του εκεί Ινστιτούτου για Πυρηνικές Σπουδές. Τη σειρά συνοδεύει ένα ογκώδες βιβλίο 750 σελίδων, με ομώνυμο τίτλο.
Δημιούργησε τη νέα του σειρά «Η Ανείπωτη Ιστορία
των ΗΠΑ κατά τον Όλιβερ
Στόουν» γιατί: «Πρέπει να πούμε στα παιδιά μας τα ψέματα πίσω από την αμερικανική αυτοκρατορία, ίσως τη μεγαλύτερη
στρατιωτική αυτοκρατορία στην Ιστορία»
των ΗΠΑ κατά τον Όλιβερ
Στόουν» γιατί: «Πρέπει να πούμε στα παιδιά μας τα ψέματα πίσω από την αμερικανική αυτοκρατορία, ίσως τη μεγαλύτερη
στρατιωτική αυτοκρατορία στην Ιστορία»
Στην Αθήνα, η νύχτα έχει πέσει προ πολλού. Η ώρα είναι τρεις, και ο χρόνος μετρά ήδη αντίστροφα για το ξημέρωμα. Πληκτρολογώ τον τηλεφωνικό αριθμό που μου έχουν δώσει. Τελικά, ο άνθρωπος είναι το πιο καταστροφικό, αλλά και το πιο δημιουργικό ον του πλανήτη. Δημιουργικό, γιατί κατάφερε, για παράδειγμα, με το πάτημα μερικών πλήκτρων να διασχί� �ει αστραπιαία βουνά και θάλασσες, για να προσγειώνεται σε χώρες μακρινές. Το τηλέφωνο καλεί. Και η ανάσα αρχίζει και μετριέται με τον εαυτό της. Υπάρχει καλύτερη ώρα για να μιλήσεις με έναν από τους πλέον υπέροχους αφηγητές ιστοριών από το μέσον της νύχτας, όταν όλα κοιμούνται και μόνον οι θρύλοι ζωντανεύουν, θρεμμένοι από το υλικό των ονείρων και των ιδεών; Ωραία χρονική συγκυρία, ποτισμένη με την υπερδιέγερση αρκετών σκέτων εσπρέσο.
Ενώ περιμένω στη γραμμή, περνο� �ν σαν τρέιλερ από τη σκέψη σκηνές από ταινίες του Όλιβερ Στόουν. Απαντούν. «Είστε από το CRASH;» ρωτά ο συνεργάτης του στο τηλέφωνο. (Στοπ-καρέ στον καθηλωμένο στην αναπηρική καρέκλα «Γεννημένο την 4η Ιουλίου» Τομ Κρουζ. Αιχμαλωτισμένος σε μια σεκάνς, ο παραλογισμός του πολέμου. Εξάλλου, τι άλλο κάνει ένας καλός αφηγητής ιστοριών από το να διαπλάθει συνειδήσεις; Και ο Όλιβερ Στόουν είναι από τους καλύτερους). «Ο Όλιβερ θα χρειαστεί δυο λεπτά ακόμα για να έρθει στο τηλέφωνο». «Με συγχωρείτε, άλλα δυο λεπτά», μου επαναλαμβάνει. Ώσπου θα ακούσω � �ια διαφορετική φωνή. «Γεια σας, συγγνώμη που περιμένατε»… «Μιλώ με τον Όλιβερ Στόουν;» «Ναι, εγώ είμαι. Τηλεφωνείτε από την Αθήνα;» ρωτά. «Ναι, από Αθήνα».
Αναγνωρίζω τη χροιά της φωνής του. Βαθιά, ζεστή, βελούδινη, χαριτωμένα -αμυδρά- ένρινη, κυλά όμορφα μαζί με τη νύχτα. Είναι η χροιά ενός γεννημένου αφηγητή. Ο Στόουν μιλά αργά και καθαρά. Σε σημεία, ο λόγος του γίνεται πιο γρήγορος, μπλέκεται με γέλιο και έντονη εξωτερίκευση. «Ας ξεκινήσουμε», μου λέει. Ο χρόνος που έχουμε στη διάθεσή μας είναι λίγος. Α λλά πότε είναι αρκετός όταν μιλά κανείς με τέτοιες προσωπικότητες;
Είχε εκφράσει την επιθυμία να συζητήσουμε και για τη νέα του δουλειά. Άλλο που δεν θέλαμε στο CRASH. Ειδικά σήμερα, που η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται «πρώτα σαν τραγωδία και μετά σαν φάρσα», όπως έγραφε ο φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ…
Αναφερόμενος στους «βρώμικους» πολέμους των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική: «Οι ΗΠΑ έχουν ενεργήσει με τα πιο ταπεινά κίνητρα για να προστατέψουν επιχειρηματικά συμφέροντα. Πιστεύω ότι και στην Ευρώπη συμβαίνει σήμερα το ίδιο, αλλά με πολύ πιο έξυπνο τρόπο». Εδώ, με την πρόεδρο της Αργεντινής Κριστίνα Κίρχνερ.
Μοναδικός αφηγητής στα δέκα επεισόδια του ντοκιμαντέρ του, ο Στόουν ξετυλίγει, σε αυτ ό, το νήμα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη ρίψη της ατομικής βόμβας στην Ιαπωνία, περνά στον Ψυχρό Πόλεμο, έπειτα στα χρόνια του Ρέιγκαν και των αμερικανικών «Ταγμάτων Θανάτου» στη Λατινική Αμερική, για να καταγράψει την πτώση της ΕΣΣΔ και να φθάσει μέχρι την κυβέρνηση Ομπάμα.
Οι Στόουν και Κουίτσνικ καταδεικνύουν ότι οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι δεν ήταν στρατηγικά αναγκαίες και επ' ουδενί ηθικά υπερασπίσιμες, ότι ήταν η ΕΣΣΔ και όχι οι ΗΠΑ που νίκησα ν τη ναζιστική Γερμανία, ότι οι ΗΠΑ και όχι η ΕΣΣΔ φέρουν την κύρια ευθύνη για τον Ψυχρό Πόλεμο, ενώ αναδεικνύουν τις «μαύρες» πλευρές της αμερικανικής πολιτικής, όταν αυτή μετατρέπει διεθνές δίκαιο και ανθρώπινα δικαιώματα σε κενό γράμμα. Στη συνέντευξη, θα με ενημερώσει ότι στην Ελλάδα κανείς δεν έχει αγοράσει τη σειρά, την οποία παρουσίασε και στο «Ανατρεπτικό Φεστιβάλ» στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας, παρουσία ριζοσπαστών δια-νοουμένων, όπως ο Σλαβόι Ζίζεκ και ο Ταρίκ Αλί, αλλά και του Αλέξη Τσίπρα.
Σκέφτομαι αυτό που έλεγε ο Τσόρτσιλ: ότι ήταν σίγουρος πως η Ιστορία θα είναι καλή μαζί του, γιατί… προετίθετο να τη γράψει.
>«Λέγεται συχνά ότι η Ιστορία γράφεται από τους νικητές», αναφέρω στον Όλιβερ Στόουν. «Ωστόσο, σήμερα γράφεται και από σπουδαίους ανθρώπους του κινηματογράφου, όπως εσείς, οι οποίοι φωτίζουν διάπλατα την "άλλη πλευρά" και για το ευρύ κοινό. Πρόκειται, φυσικά, για την Ιστορία εκείνη που δεν διδάσκεται στα σχολεία. Πώς αποφ ασίσατε να αναλάβετε αυτό το τεράστιο εγχείρημα και ποια ήταν η σπουδαιότερη "μη ειπωμένη" πλευρά της Ιστορίας πριν από την "Ανείπωτη Ιστορία των ΗΠΑ κατά τον Όλιβερ Στόουν;"»
«Είναι θέμα βαθμού. Όλα όσα περιλάβαμε σε αυτές τις δέκα ώρες Ιστορίας έχουν ειπωθεί με κάποιον τρόπο. Δεν είναι νέα, είναι όμως ιστορία που δεν έχει διδαχθεί. Το "αδίδακτη" ίσως ήταν καλύτερος τίτλος για τη σειρά, "Η Αδίδακτη Ιστορία των ΗΠΑ". Αλλά προτιμήσαμε το "ανείπωτη" γιατί δεν έχει εγγραφεί στα μυαλά των συμ πατριωτών μου. Ακόμη και σήμερα, τα σχολεία στις ΗΠΑ, παρουσιάζουν μια θριαμβολογική αφήγηση για την Αμερική ως "εκλεκτό έθνος". Αυτή η στρέβλωση ξεκινά ήδη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ρίξαμε την ατομική βόμβα στην Ιαπωνία και τη χαρακτηρίσαμε απαραίτητη για να σωθούν ζωές… Ξεκινάμε, λοιπόν, με αυτόν το μύθο αυτές τις δέκα ώρες και νομίζω ότι έχουμε εργαστεί πολύ καλά για την καταστροφή του!
Γιατί ξέρετε… η ατομική βόμβα επέτρεψε στις ΗΠΑ να κάνουν ό,τι θέλο υν και τους επέτρεψε να νικήσουν – όπως είπατε, η Ιστορία γράφεται από τους νικητές. Οπότε, δημιουργεί μετά μια Ιστορία στην οποία οιν ΗΠΑ, σε γενικές γραμμές, είναι πάντα σωστές – και είναι σωστές επειδή είχαμε την ατομική βόμβα. Και είναι σωστές επειδή "ξεχειλώνουμε" τον ίδιο τον ηθικό μας κώδικα καθώς προχωράμε. Και αυτός ο ηθικός κώδικας μας επιτρέπει να διοικούμε τον κόσμο. Είναι η Ιστορία ίσως κάθε αυτοκρατορίας που έχει υπάρξει; Δεν ξέρω. Αλλά ζούμε σήμερα, 70 χρόνια αργότερα, υπό το βλέμμα αυτής της αυτοκ ρατορίας – ίσως της μεγαλύτερης στρατιωτικής αυτοκρατορίας που υπήρξε ποτέ.
Ο Πίτερ (σ.σ. Κουίτσνικ) κι εγώ σκεφτήκαμε πολύ την ηλικία μας -γιατί είμαστε μεγαλύτεροι τώρα- και ότι πρέπει να επιτεθούμε σε αυτό και να προσπαθήσουμε να πούμε στα παιδιά μας και τα παιδιά της επόμενης γενιάς τα ψέματα πίσω από αυτή την αυτοκρατορία. Οπότε, το ονομάσαμε "Η Ανείπωτη Ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών"… Ξεκινήσαμε με στόχο να αποκαλύψουμε, όχι νέες συνωμοσίες, αλλά παλιά μοτίβα της συμπεριφοράς μας, τα ο ποία επαναλαμβάνονται συχνά όταν οι ΗΠΑ παρεμβαίνουν σε χώρες του Τρίτου Κόσμου στο όνομα του πολέμου κατά του κομμουνισμού, κατά δικτατοριών ή κατά της τρομοκρατίας».
"Ο Τρούμαν χρησιμοποιεί τον φόβο απέναντι στον κομμουνισμό, που τον αποκαλεί τρομοκρατία, ως βάση για τον Ψ� �χρό Πόλεμο. Και στέλνει Αμερικανούς στρατιωτικούς συμβούλους και τεράστια χρηματικά ποσά σε Ελλάδα και Τουρκία. Καταπληκτική ιστορία!" λέει ο Στόουν για τον ελληνικό εμφύλιο, πολλές άγνωστες πτυχές του οποίου αποκαλύπτει στο ντοκιμαντέρ του.
Στο 4ο επεισόδιο της σειράς, για τον Ψυχρό Πόλεμο, ο Στόουν αναφέρεται εκτεταμένα στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο. Ένας δημιουργός δίνει έμφαση εκ� �ί από όπου αντλεί έμπνευση. Και είναι αδύνατον να χάσω την ευκαιρία να ακούσω τον Στόουν να αφηγείται για τον ελληνικό εμφύλιο:
>Αποκαλύπτετε πολλές άγνωστες στο ευρύ κοινό πτυχές. Μια από αυτές σχετίζεται με τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο και τον «βρώμικο» ρόλο Βρετανίας και ΗΠΑ σε αυτόν.
«Αυτό είναι μια σπουδαία ιστορία», αναφωνεί σε ενθουσιώδη τόνο. «Είναι σίγουρα "ανείπωτη" στα ελληνικά σχολεία»,&nbs p;του λέω. Μοιάζει να εκπλήσσεται. «Και στην Ελλάδα;» «Ναι». «Μου λες και στην Ελλάδα;» Επιβεβαιώνω.Δεν διδάσκονται στην ελληνική εκπαίδευση όσα παρουσιάζει ο Όλιβερ Στόουν στο ντοκιμαντέρ του:όπως ότι, στην Ελλάδα, οι Βρετανοί «ανέτρεψαν το αριστερό λαϊκό κίνημα και επανέφεραν τη μοναρχία», πυροδοτώντας τον εμφύλιο. Ότι οι ΗΠΑ «έδιναν όπλα στη δεξιά ελληνική μοναρχία, ανεχόμενες τις μαζικές πολιτικές συλλήψεις του πελάτη τους και τις εκτελέσεις», ενώ η Ελλάδα κρατούνταν «στα χέρια πλούσιων επιχειρηματιών, πολλοί εκ των οποίων είχαν συνεργαστεί με τους ναζί». Δεν διδάσκεται ότι -όπως αναφέρει στη σειρά- τότε διέλυσαν μεθοδικά τα εργατικά συνδικάτα κι έριξαν βόμβες ναπάλμ, κατακαίοντας ολόκληρα χωριά. Ούτε ότι, αργότερα, μέρος των χρημάτων από το Σχέδιο Μάρσαλ διαχειρίστηκε η CIA προκειμένου να κατατροπώσει την «κόκκινη απειλή»…
«Δεν το γνωρίζουμε αυτό (σ.σ. ότι δεν διδάσκεται στην Ελλάδα). Αλλά σίγουρα ο ελληνικός εμφύλιος είναι κρίσιμος, κρίσιμος», επαναλαμβάνει με έμφαση, «για την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου. Οι ίδιοι οι Έλληνες τον αποκαλούσαν "Πόλεμο του Τσόρτσιλ"». Οι Βρετανοί διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο, ειδικά στην αρχή: «Πολύ σημαντική είναι η επιθυμία της βρετανικής αυτοκρατορίας και του Τσόρτσιλ να διατηρήσουν την αυτοκρατορία μετά τον πόλεμο. Η Ελλάδα είναι ο ακρογωνιαίος λίθος. Είναι τόσο σημαντική για τη Βρετανία, όσο η Αίγυπτος και, από μια άποψη, όσο � �ι Ινδίες. Η Ελλάδα είναι κρίσιμο προπύργιο στα Βαλκάνια. Και είναι εκπληκτικό πόσες μανούβρες έκανε ο Τσόρτσιλ για να την κρατήσει». Όταν ο Τσόρτσιλ επισκέπτεται τον Στάλιν τον Οκτώβριο του '44, «η Ελλάδα είναι στους πρωταρχικούς του στόχους. Ο Στάλιν υποχωρεί σε αυτό το ζήτημα – προς μεγάλη απογοήτευση του Τίτο. Πραγματικά, είναι πολύ σημαντική, γιατί γίνεται η βάση της ρήξης Τίτο-Στάλιν». Αυτό δίνει και τη βάση στην ιδέα «ότι ο κομμουνισμός είναι ένα μοντέλο συνωμοσίας που πρόκειται να εισβάλει στον κόσμο. Πρόκειται για μια εκπληκτική , εκπληκτική ιστορία».
>Θεωρείτε ότι δημιουργείται έτσι η βάση για το δόγμα Τρούμαν;
Αυτό πιστεύει. «Γιατί, μέσω του δόγματος, προκαλείται η πρώτη μεγάλη σύγκρουση, κατά την οποία ο Τρούμαν χρησιμοποιεί το φόβο απέναντι στον κομμουνισμό και την τρομοκρατία -τον αποκαλεί τρομοκρατία- ως βάση για τον Ψυχρό Πόλεμο. Και στέλνει Αμερικανούς στρατιωτικούς συμβούλους και τεράστια χρηματικά ποσά στην Ελλάδα και την Τουρκία. Καταπληκτική ιστορία».
>Γιατί επιμένετε τόσο σε αυτό το σημείο;
«Οι Αμερικανοί δεν το αντιλαμβάνονται έτσι. Όταν διαβάζουμε τα βιβλία της Ιστορίας μας, γενικά παρουσιάζεται όλο σαν επιθετικότητα των Σοβιετικών, επιθετικότητα των κομμουνιστών. Για παράδειγμα, τα βιβλία της Ιστορίας λένε ότι οι κομμουνιστές αντάρτες επρόκειτο να πάρουν την κυβέρνηση στην Ελλάδ α, σαν να μην τους ήθελε ο κόσμος. Και είναι αλήθεια ότι κάποιοι δεν τους ήθελαν, αλλά πολύ σπάνια λέγεται πόσο ηρωικά πολέμησαν οι κομμουνιστές παρτιζάνοι τους ναζί. Πολλοί από αυτούς ήταν ήρωες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, που τους πρόδωσαν οι ΗΠΑ».
«Η Ελλάδα είναι ψύλλος»
Ο Όλιβερ Στόουν αρχίζει να γελάει. Θυμήθηκε κάτι ακόμα: «Η δεύτερη σπουδαία ιστορία για την Ελλάδ� � είναι η σκηνή Λίντον Τζόνσον και Ρίτσαρντ Νίξον…» – τα γέλια συνεχίζονται στην άλλη άκρη της γραμμής- «… όπου ο Τζόνσον λέει στον Έλληνα πρέσβη "Αντε γαμήσου, η Ελλάδα είναι ένας ψύλλος και η Αμερική ένας ελέφαντας"».
Αναφέρεται προφανώς σε ένα ελάχιστα γνωστό περιστατικό του 1967. Όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Τζόνσον, έχοντας ακούσει τον Έλληνα πρέσβη να παραπονείται στις ΗΠΑ για την αμερικανική παρέμβαση στα ελληνικά πράγματα, γυρνά και του λέει σε κατ' ιδίαν συζήτηση στο Οβάλ Γραφείο: «Άκου, κ. πρέσβη. Γαμιέται το Κοινοβούλιο και το σύνταγμά σας! Η Αμερική είναι ένας ελέφαντας. Η Κύπρος είναι ένας ψύλλος. Η Ελλάδα είναι ένας ψύλλος. Και αν αυτοί οι δύο ψύλλοι εξακολουθήσουν να ενοχλούν τον ελέφαντα, μπορεί, απλώς, να χτυπηθούν δυνατά από την προβοσκίδα του… Πληρώνουμε πολλά καλά αμερικανικά δολάρια στους Έλληνες, κ. πρέσβη. Εάν ο πρωθυπουργός σας μου μιλήσει για δημοκρατίες, κοινοβούλια και συντάγματα, αυτός, η Βουλή του και το Σύνταγμά του μπορεί να � �ην κρατήσουν πολύ».
«Η δημοκρατία δεν ενδιαφέρει τις ΗΠΑ»
Μέσα από το ντοκιμαντέρ του Στόουν, αναδεικνύεται ο κυνισμός ως κυρίαρχο στοιχείο της διεθνούς πολιτικής. Ευκαιρία η συζήτηση να έρθει στο σήμερα.
>Παρόλο όμως που ο «φάκελος» της Δύσης σε θέματα δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων φαίνεται αρκετά «βρώμικος», η πολιτική και οικονο μική ελίτ στη Δύση ακόμα μοιάζει να ισχυρίζεται ότι έχει το μονοπώλιο στη δημοκρατία. Δηλαδή, ακόμα ονοματίζει «μη δημοκρατική» κάθε δύναμη που αντιστρατεύεται το status quo. Και κάποτε, τείνει να εξομοιώνει το φασισμό με τον κομμουνισμό. Πώς θα σχολιάζατε αυτή τη στάση;
«Νομίζω ότι πρόκειται για ένα τεράστιο ψέμα», μου λέει. Κι επαναλαμβάνει: «Αυτό είναι ένα τεράστιο ψέμα. Για παράδειγμα, στη Λατινική Αμερική ο Κάστρο παρουσιαζόταν ως μια μεγάλη κομμουνιστική απειλή γ ια τις ΗΠΑ. Σωστά;». Οι ΗΠΑ, υποστηρίζει, ξεκίνησαν την επίθεση στον Κάστρο: «Γλίτωσε από όλες τις απόπειρες να τον δολοφονήσουμε, να καταστρέψουμε την οικονομία του, να καταστρέψουμε την Κούβα. Ξέρετε, επέζησε έντεκα (11) Αμερικανών προέδρων!
Αλλά έχει πολύ ενδιαφέρον ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί δημοκράτης, γιατί αγωνίζεται να επιβιώσει σε έναν εχθρικό κόσμο, περικυκλωμένος από τις ΗΠΑ, τη CIA, καθώς και αντικουβανικές, αντικαστρικές δυνάμεις… Αλλά, έπειτα από τόσα χρόνια, � �ίναι εκεί. Και εμείς εξακολουθούμε να διατηρούμε μια αυτοκρατορία εναντίον της δικτατορίας του. Την ίδια στιγμή, ο Κάστρο γίνεται παράδειγμα προς μίμηση για την υπόλοιπη Νότια Αμερική, η οποία θα στοχεύσει να απελευθερωθεί από την κυριαρχία των ΗΠΑ. Η χρονική αφετηρία γι' αυτό, ιστορικά, ήταν το 2000, όταν όλες αυτές οι χώρες άρχισαν να πραγματοποιούν αριστερή στροφή, με δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις στη Βενεζουέλα, τον Ισημερινό, τη Βολιβία, τη Βραζιλία, την Αργεντινή, την Παραγουάη, την Ονδούρα… Δηλαδή, η στροφή ήταν εκπληκτική»!
Αποδομώντας τον Ομπάμα
"Ελπίδα ο Τσίπρας"
Ευρωζώνη: Ένα κεκαλυμμένο «Τάγμα Θανάτου»!["Όσοι έχουν εξουσία, όπως οι ΗΠΑ, τείνουν να γίνονται αλαζόνες και ηλίθιοι. Κι έτσι, δεν]()
«Καλή τύχη, Ελλάδα»
BOX: Ένας «αιρετικός» στο Χόλιγουντ
>Και οι ΗΠΑ παρέμειναν επιθετικές…
«Όλες αυτές οι χώρες είχαν διαφανείς εκλογές. Αλλά, βλέπετε, οι ΗΠΑ κάνουν ξεκάθαρο ότι δεν είναι η δημοκρατία το όραμα. Στην πραγματικότητα, η δημοκρατία στη Βενεζουέλα ποσώς ενδιαφέρει την αμερικανική κυβέρνηση. Μισούν ακόμα και σήμερα τις δυνάμεις του Τσάβες, τη βολιβιανή αριστερά, την αριστερά του Ισημερινού. Γιατί ορθώνουν ανάστημ� � στον νταή. Ορθώνουν ανάστημα στις ΗΠΑ και λένε: " Όχι, θέλουμε να τραβήξουμε το δικό μας δρόμο, θέλουμε να το κάνουμε με το δικό μας τρόπο". Όλο το θέμα έχει να κάνει με το νταηλίκι. Και χρησιμοποιούμε τον κομμουνισμό σαν δικαιολογία για να είμαστε νταήδες.
Ωστόσο, ακόμα και αν δεν υπάρχει κομμουνισμός, θα πρέπει να βρούμε έναν άλλον «μπαμπούλα» για να καταφέρουμε να είμαστε νταήδες. Πρόκειται για μια γυμνή, γυμνή όψη των Ηνωμένων Πολιτειών ως επιτιθέμενης δύναμη� �… Το ίδιο ισχύει και σε άλλες χώρες όπου διακυβεύονται συμφέροντά μας. Γνωρίζουμε ότι η δική μας δικτατορία, η αμερικανική δικτατορία, δεν πειράζει. Εάν είσαι εχθρός δικτάτορας, κάποιος που ορθώνει ανάστημα στις ΗΠΑ -είτε το Ιράν, είτε η Συρία, είτε η Κίνα, είτε η Βενεζουέλα, ή αλλού- είσαι εχθρός των ΗΠΑ».
>Πού εντοπίζετε το μεγαλύτερο λάθος στην αμερικανική πολιτική;
«Αυτό είναι το λάθος στο σύστημα και την πολιτική μας: ότι κοιτάμ� � μόνο το αμερικανικό συμφέρον. Και έτσι το παρουσιάζουν και τα ΜΜΕ στη χώρα μας. "Είσαι μαζί μας ή εναντίον μας;" ρωτούσε ο Τζορτζ Μπους. Είναι ένα μοιραίο ερώτημα. Είναι ερώτημα που μόνον ένας νταής θα έκανε».
«Η χώρα που παρέλαβε ο Ομπάμα πράγματι παρέπαιε», γράφουν ο Στόουν και ο Κουίτσνικ στο βιβλίο, «αλλά ο Ομπάμα πήρε μια κακή κατάσταση και, υπό μια έννοια, την επιδ είνωσε… Αντί να αποκηρύξει τις πολιτικές του Μπους και των προκατόχων του, τις παγίωσε».
Στη σειρά, ο Στόουν αναφέρεται σε ξεχασμένους ήρωες. «Ανθρώπους που υπέφεραν για τα πιστεύω τους και χάθηκαν στην Ιστορία γιατί δεν συμβιβάστηκαν». Ένας από αυτούς ήταν ο Χένρι Ουάλας. Με δυσκολία κατόρθωσε ο Ρούσβελτ να τον ορίσει αντιπρόεδρό του, γιατί τον πολεμούσε το κατεστημένο του κόμματος και η Γουόλ Στριτ. Αργότερα, ο Ουάλας θα έθετε υποψηφιότητα για πρόεδρος, αλλά το σύστημα τον είχε ήδη απαξιώσει. Έτσι, πρόεδρος θα εκλεγόταν ο Χάρι Τρούμαν, ένα καλολαδωμένο γρανάζι του συστήματος κατά τον Στόουν .
«Τι θα γινόταν αν, σε αυτή την κρίσιμη καμπή της Ιστορίας, ο Ουάλας και όχι ο Τρούμαν είχε εκλεγεί πρόεδρος;» είναι το ερώτημα που τίθεται έμμεσα.
>Στη σειρά σας, ξεχωρίζει ο Χένρι Ουάλας. Εάν, όμως, το σύστημα, ακόμα και τότε κατόρθωσε να εξαφανίσει πολιτικά έναν Ουάλας, πώς μπορεί κάποιος οραματιστής πολιτικός να ανέλθει στην εξουσία σήμερα, που το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο «λύνει και δένει»;
«Στο Κεφάλαιο 10 της σειράς, για τον Ομπάμα, λέμε ότι η Ιστορία έχει έναν τρόπο να αποδεικνύει ότι μπορεί τα πράγματα να εξελιχθούν με διαφορετικό τρόπο. Η Ιστορία έχει τον τρόπο να το κάνει».
>Οπότε, ξεχωρίζετε σήμερα κάποιους Χένρι Ουάλας, κάποιους πολιτικούς, δηλαδή, που προσωποποιούν την ελπίδα;
«Ο Ουάλας σχεδόν τα κατάφερε. Σχεδόν. Ο Τζον Κένεντι σχεδόν τα κατάφερε. Σκοτώθηκε από δυνάμεις που ήταν εχθρικές στις φιλειρηνικές προθέσεις του». Θα αναφέρει και τον Τζορτζ Μακ Γκάβερν, τον Γκορμπατσόφ «που σχεδόν τα κατάφερε, με τον Ρέιγκαν αλλά και με τον Μπους», τον Αλ Γκορ, τον Τζίμι Κάρτερ, που «προσπάθησε να αλλάξει πράγματα τα πρώτα δύο χρόνια», και τον Ομπάμα, «που ήταν μια μεγάλη ελπίδα το 2008»…
Το 2008… Γιατί, κατά τα άλλα, ο Όλιβερ Στόουν τον περνά γενεές δεκατέσσερις… «Η χώρα που παρέλαβε ο Ομπάμα πράγματι παρέπαιε, αλλά ο Ομπάμα πήρε μια κακή κατάσταση και, υπό μια έννοια, την επιδείνωσε», γράφουν Στόουν και Κουίτσνικ στο βιβλίο. «Αντί να αποκηρύξει τις πολιτικές του Μπους και των προκατόχων του, ο Ομπάμα τις παγίωσε», υποστηρίζουν. Από τη μεταρρύθμιση στην υγεία μέχρι το Αφγανιστάν, ο Ομπάμα αθέτησε προεκλογικές υποσχέσεις και συνέχισ� � την πολιτική του Τζόρτζ Μπους, γράφουν. «Ο Ομπάμα επικύρωσε την προεδρική εξουσία με τρόπους που πρέπει να έκαναν τον Ντικ Τσένεϊ να ζηλέψει» – όπως οι στοχευμένες δολοφονίες εκτός αμερικανικού εδάφους και η συνέχιση της πολιτικής για την «ασφάλεια»… Διατυπώνουν, επίσης, την άποψη ότι «ο μεγαλύτερος νικητής υπό τη διοίκηση Ομπάμα ήταν η Γουόλ Στριτ».
>Υπάρχει η πιθανότητα μεγάλης ανατροπής;
«Πού και πού, συναντάμε παραδείγμ� �τα για το ότι τα πράγματα λειτούργησαν διαφορετικά. Δεν σημαίνει ότι η έκβαση θα είναι πάντα αρνητική. Η Ιστορία μας διδάσκει ότι τα πράγματα αλλάζουν ξαφνικά. Ποτέ δεν περιμέναμε ότι ο κομμουνιστικός κόσμος θα κατέρρεε τόσο γρήγορα και μη βίαια το 1989. Δεν ξέρω πόσων ετών είστε, αλλά ήταν απίστευτη εμπειρία να βρίσκεται κανείς εκεί στα τέλη του '80. Και θα ξανασυμβεί. Θα ξανασυμβεί. Οι άνθρωποι στην εξουσία, ιδιαίτερα όσοι έχουν εξουσία για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως οι ΗΠΑ, τείνουν να γίνονται αλαζόνες και ηλίθιοι. Κι έτσι, δεν "βλέπο� �ν" τα πράγματα όταν συμβαίνουν. Μπορεί να συμβεί ξανά. Οπότε, διατηρώ την ελπίδα».
Θα μου πει όμως, ότι, για την Ελλάδα «δυστυχώς, δεν ελπίζει πολλά, γιατί κανείς στη χώρα δεν αγόρασε τη σειρά». Εκφράζω την ελπίδα η νέα του δουλειά να προβληθεί σύντομα στη χώρα μας. Εδώ, εξάλλου, βιώνουμε μια τρομερή συρρίκνωση της δημοκρατίας. Κι επειδή, όπως είχε πει κι ο Στόουν,«χωρίς μνήμη, παραμένουμε στη δικτατορία τού σήμερα», ίσως υπάρ χει λόγος η ελίτ στην Ελλάδα να μην επιθυμεί τη γνώση μιας Ιστορίας όπου αναδεικνύονται και όσοι αντιστάθηκαν, οραματιζόμενοι έναν καλύτερο κόσμο. Λίγες ημέρες μετά τη συνέντευξη, εξάλλου, σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, τα ΜΑΤ ξήλωναν
τους πομπούς της ΕΡΤ, ενώ το Σκοπευτήριο της Καισαριανής φερόταν ακόμα να παραμένει στον κατάλογο του ΤΑΙΠΕΔ με τις προς εκποίηση εκτάσεις…
τους πομπούς της ΕΡΤ, ενώ το Σκοπευτήριο της Καισαριανής φερόταν ακόμα να παραμένει στον κατάλογο του ΤΑΙΠΕΔ με τις προς εκποίηση εκτάσεις…
Ήρθε η στιγμή να στρέψουμε τη συζήτηση στην Ελλάδα το υ σήμερα.
"Πήρα θάρρος μιλώντας
με τον Τσίπρα", λέει ο Όλιβερ Στόουν. "Θα ήταν ένας ενδιαφέρων νέος δρόμος για την Ελλάδα".
με τον Τσίπρα", λέει ο Όλιβερ Στόουν. "Θα ήταν ένας ενδιαφέρων νέος δρόμος για την Ελλάδα".
>Ως άνθρωπος με διεισδυτική πολιτική ματιά και συναίσθηση της Ιστορίας, ποια νομίζετε ότι μπορεί να είναι η «ανείπωτη ιστορία» της σημερινής ελληνικής κρίσης;
Θα μου πει πως δεν γνωρίζει πολλά για το θέμα. Θα αναφερθεί, όμως, στη συνάντησή του στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας με τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος «έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα αντιπολιτευτική θέση στην Ελλάδα, είναι εν δυνάμει ο μελλοντικός πρωθυπουργός». Συνεχίζει: «Πήρα θάρρος, μιλώντας μαζί του. Έχει φρέσκια όψη, αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες της ευρωζώνης». Επισημαίνει ότι είναι ενάντια στην παρούσα δομή της ευρωζώνης και ότι η Άνγκελα Μέρκελ έχε ι εκφραστεί εναντίον του. Θεωρεί ότι ο Αλέξης Τσίπρας «θα ήταν ένας ενδιαφέρων νέος δρόμος για την Ελλάδα».
Ο Ομπάμα είχε πει κάποτε απευθυνόμενος στους Αμερικανούς πολίτες: «Εάν θέλετε να κάνω το σωστό, πρέπει να με πιέσετε να το κάνω». «Και δεν τον πιέσαμε να το κάνει», είχε διαπιστώσει ο συνεργάτης του Στόουν στο ντοκιμαντέρ, Πίτερ Κουίτσνικ. Μήπως αυτό τελικά φταίει;
>Ένας μεγάλος Έλληνας λογοτέχνης, ο Νίκος Κ� �ζαντζάκης, συμβούλευε να λέμε «εγώ μόνος μου θα σώσω τον κόσμο, κι αν δεν σωθεί, εγώ θα φταίω». Ενδέχεται το πρόβλημα να εστιάζεται στο ότι οι πολίτες δεν πιέζουν τους ηγέτες να κάνουν το σωστό; Οι Τούρκοι διαδηλωτές, για παράδειγμα, πιέζουν την εγχώρια ηγεσία προς τη σωστή κατεύθυνση;
«Κάποιες φορές το κάνουν», θα πει. Και θα συνταχθεί με την πλευρά των Τούρκων διαδηλωτών: «Εάν νιώθει κάποιος έντονα για τον Τούρκο πρωθυπουργό, πρέπει να διαδηλώνει. Οι διαδηλώσεις στ� �υς δρόμους ωφελούν, παρόλο που εκεί μπορεί κανείς να νιώθει σαν μυρμήγκι μέσα σε ένα μεγάλο πλήθος.Πιστεύω στη διαμαρτυρία με φυσική παρουσία. Πιστεύω πως όταν θεωρείς ότι κάτι γίνεται λάθος, πρέπει να το λες. Όπως έχω κάνει εγώ με τις ταινίες μου, ενώ το ίδιο προσπαθώ και με προσωπικές δηλώσεις. Μπορεί να μη σε ακούσουν. Μπορεί να σε χλευάσουν. Μπορεί να περιθωριοποιηθείς. Αλλά πιστεύω ακράδαντα ότι στο τέλος της μέρας κάνει διαφορά».
Επισημαίνει ότι «όλα τα κινήματα για πολιτικά δικαιώματα μετήλθαν το μέσο της διαμαρτυρίας». Το ίδιο και τα αντιπολεμικά κινήματα για Ιράκ, Ιράν, Αφγανιστάν, Βιετνάμ. «Και πρέπει να επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά. Γιατί οι ηγέτες είναι ξεροκέφαλοι. Και οι ηγέτες αλλάζουν κάποιες φορές, αλλά ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος. Το πιστεύω. Και υπάρχουν νέοι ηγέτες που έρχονται. Ο Αλ Γκορ θα μπορούσε να είχε γίνει πρόεδρος. Ήταν πρόεδρος, αλλά τον εξαπάτησαν. Ο Τσίπρας στην Ελλάδα μπορεί ν α γίνει πρωθυπουργός. Πιστεύω πραγματικά ότι όταν έρχονται αυτές οι συγκυρίες, μπορεί τα πράγματα να εξελιχθούν διαφορετικά».
"Υπήρχε μια ποιότητα ζωής στην παλιά Ευρώπη. Τώρα, έχετε περισσότερο εμπόριο μεταξύ σας, αλλά σε τι σας ωφέλησε; Κάτι χάθηκε εδώ. Δεν είμαι σίγουρος ότι το ευρώ ήταν καλή ιδέα", εκτιμά ο Στόουν.
>Στο βιβλίο που συνοδεύει τη σειρά, ένα κεφάλαιο τιτλοφορείται: «Τάγματα Θανάτου για τη Δημοκρατία». Σε αυτό, εξετάζετε τις πολιτικές της εποχής Ρέιγκαν στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα βοήθησαν στην εφαρμογή αυτών των πολιτικών που κατέστησαν τη Λατινική Αμερική, «πίσω αυλή» των ΗΠΑ. Σήμερα, που η τρόικα και οι ντόπιοι συνεργάτες της εφαρμόζουν επίσης το «Δόγμα του Σοκ» στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, θεωρείτε ότι δημιουργούν τις συνθήκες που θα μετατρέψουν αυτές τις πολιτικές σε μπούμερανγκ εναντίον τους και θα οδηγήσουν σε πολιτική ανατροπή, όπως έγινε στη Λατινική Αμερική;
«Ναι, μπορεί», μου απαντά. Πριν τον Ρέιγκαν, «ο Τζον Φόστερ Ντάλες υπό την προεδρία του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, τασσόταν αναφανδόν εναντίον της αλλαγής, της μεταρρύθμισης για τη γη, την εκπαίδευση, την υγεία, την πρόνοια… Στη Γουατεμάλα, το 1950, πραγματοποίησαν πραξικόπημα. Η Αμερική πάντα ήταν με την πλευρά των πολυεθ νικών εταιρειών. Και εκμεταλλεύτηκαν τους φυσικούς πόρους της "πίσω αυλής".
Οπότε, ο Ρέιγκαν εφάρμοζε μια πολιτική που υπήρχε ήδη… Ο Κένεντι άρχισε να την αλλάζει, αλλά ο Λίντον Τζόνσον την επανέφερε. Μια πολιτική πολύ βαθιά νυχτωμένη. Ο Ρίτσαρντ Νίξον στη Χιλή, πολύ βαθιά νυχτωμένη πολιτική. Και τότε ο Ρέιγκαν εξαπέλυσε πραγματική επίθεση εναντίον των μεταρρυθμίσεων. Τις αποκάλεσε κομμουνισμό, αλλά ήταν μεταρρυθμίσεις. Και ξεκινήσαμε πολέμους στην Κεντρική Αμερική, το Σαλβαδόρ, τη Νικαράγουα, τ η Γουατεμάλα, την Ονδούρα… Στηρίξαμε και πολέμους εκεί. Οι ΗΠΑ έχουν ενεργήσει με τα πιο κακά κίνητρα για να προστατέψουν επιχειρηματικά συμφέροντα.
Πιστεύω όντως ότι και στην Ευρώπη συμβαίνει σήμερα το ίδιο, αλλά με πολύ πιο έξυπνο τρόπο. Για παράδειγμα, ο Γάλλος, ο Σαρκοζί, είχε πει ότι η ευρωζώνη είναι κάτι υπέροχο και ότι αποτρέπει την αγριότητα και τη βαρβαρότητα. Συνεχίζοντας, θα έλεγε ότι το Ολοκαύτωμα δεν θα είχε συμβεί ποτέ εάν υπήρχε ευρωζώνη. Λοιπόν, εγώ νομί ζω ότι το αντίθετο συμβαίνει: η ευρωζώνη χωρίζει τους ανθρώπους. Υποτίθεται ότι προορίζεται να τους ενώσει, αλλά αυτή τη στιγμή δημιουργεί ένα είδος συνθηκών πολέμου μεταξύ Βορρά και Νότου».
Επισημαίνει τον κίνδυνο από την ηγεμονική στάση της Γερμανίας: «Η ειρωνεία είναι ότι η Γερμανία προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή της προκειμένου να είναι η κορυφαία, η πιο σημαντική χώρα στην Ευρώπη. Και, μάλιστα, η Γερμανία μοιάζει σαν να ισχυρίζεται ότ ι κέρδισε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κι έτσι κάνει εχθρούς… Βλέπετε [η ευρωζώνη] κάνει το αντίθετο από το να είναι σαν μια ενωμένη χώρα, κάνει τη Γερμανία να ξεχωρίζει. Αυτό θα σημάνει περισσότερες τριβές, περισσότερο εθνικισμό… μπορεί γρήγορα να διαχυθεί σε πόλεμο».
>Δηλαδή, η Γερμανία συμπεριφέρεται αλαζονικά….
«Ναι, νομίζω ότι εγείρεται αυτό το πρόβλημα. Εάν είχατε διαφορετικά νομίσματα, μπορεί η Γ ερμανία να ήταν πάλι η πιο ισχυρή χώρα στην Ευρώπη, αλλά τουλάχιστον θα είχατε ακόμα δικό σας νόμισμα.
Ως νέος επισκέφθηκα πολλές φορές την Ευρώπη, τις δεκαετίες του '60, του '70, ακόμα και του '50. Και υπήρχε μια ποιότητα ζωής στην παλιά Ευρώπη. Κάθε χώρα ήταν διαφορετική, κάθε χώρα είχε σύνορα. Τώρα, έχετε περισσότερο εμπόριο μεταξύ των χωρών, αλλά και τι έγινε; Σε τι σας ωφέλησε; Δεν ξέρω.
Νομίζω ότι κάτι χάσατε παραδίδοντας τα νομίσματά σας και τις εθνικότητές σα� �… Κάτι χάθηκε εδώ. Δεν είμαι σίγουρος ότι το ευρώ ήταν καλή ιδέα».
"Όσοι έχουν εξουσία, όπως οι ΗΠΑ, τείνουν να γίνονται αλαζόνες και ηλίθιοι. Κι έτσι, δεν "βλέπουν" την αλλαγή όταν έρχεται. Διατηρώ την ελπίδα", τονίζει ο διάσημος σκηνοθέτης.
Μου υπενθυμίζει ότι έχουμε υπερβεί το χρόνο. Μ� �α τελευταία ερώτηση, λοιπόν.
Ο «Guardian» τον έχει χαρακτηρίσει «έναν από τους ελάχιστους συνεπείς ανθρώπους της αριστεράς, που εργάζεται στο mainstream αμερικανικό σινεμά». Ο ίδιος, σε άρθρο του, έγραφε ότι το μιντιακό κατεστημένο ταράζεται όταν η τέχνη αγγίζει την πολιτική. Ρωτώ:
>Πώς νιώθετε, ως ένας σπουδαίος δημιουργός που συνήθως αναστατώνει το μιντιακό κατεστημένο, βάζοντας πολιτική στην τέχνη;
Σκέφτομαι ότι, ακόμα και όταν δεν είναι ξεκάθαρο σε πρώτη ανάγνωση, η τέχνη συχνά συναντά την πολιτική. Εξάλλου, τα κλασικά γουέστερν δεν μεγάλωσαν γενιές και γενιές με την ιδέα των «καλών» καουμπόι και των «κακών» Ινδιάνων, παρόλο που οι «καουμπόι» ήταν εκείνοι που είχαν εκκαθαρίσει εθνικά τους γηγενείς πληθυσμούς; Θεωρεί ότι δεν κάνει «πολιτικό σινεμά»:
«Ανέκαθεν θεωρούσα τον εαυτό μου δραματουργό… Κάνω δράμα. Είμαι ένας αφηγητής ιστοριών, έν� �ς δημιουργός ταινιών που κάνω σινεμά επιλέγοντας πολιτικό θέμα, κάποτε ιδιαίτερα συναρπαστικό. Προσπαθώ να μετατρέψω πολύπλοκες υποθέσεις, όπως η δολοφονία του Τζον Κένεντι, η ζωή του Νίξον ή του Μπους, σε δράμα. Με την "Ανείπωτη Ιστορία" πήρα τον κόσμο του ντοκιμαντέρ και προσπάθησα να τον διηγηθώ με όμορφο και συγκινητικό τρόπο, ώστε προελκύσει την προσοχή… Χρησιμοποιώ τις ικανότητές μου στη δημιουργία ταινιών για να προωθήσω ιστορίες. Ποτέ δεν ξεκινώ για να κάνω κάτι εξ ολοκλήρου πολιτικό». Προσπαθεί «να μην μπερδεύει συνέχεια τ� �ν πολιτική με το δράμα».
«Όταν ήμουν νεότερος, ήμουν πιο συντηρητικός», συνεχίζει. «Τώρα που μεγάλωσα, είμαι πιο ανοιχτόμυαλος, πιο διαφοροποιημένος, έχω ωφεληθεί. Νομίζω ότι δεν μπορούσα να κάνω την "Ανείπωτη Ιστορία" μέχρι το 2008, όταν την ξεκινήσαμε με τον Πίτερ (σ.σ. Κουίτσνικ). Τότε, πραγματικά, έφτασα σε ένα σημείο, έχοντας ζήσει τον Μπους στην εξουσία για οκτώ χρόνια -ίσως είμαι λίγο αργός στην αντίληψη- να πω "σιχάθηκα με αυτό". Και θέλησα να καταγράψω τεκμηριωμέν� � την αμερικανική αυτοκρατορία»…
Η συζήτηση έχει φθάσει στο τέλος της. Τον ευχαριστώ θερμά.
«Δέσποινα; Παπαγεωργίου;» ρωτά, σαν να ζητά επιβεβαίωση ότι θυμάται σωστά το όνομά μου. «Ναι;» «Καλή τύχη στην Ελλάδα. Ελπίζω τα πράγματα να πάνε καλύτερα για εσάς».
Κλείνω τη γραμμή με Λος Άντζελες. «Φτιάχνω τις ταινίες μου ώστε να νιώθεις, όταν τις βλέπεις, ότι θα πεθάνεις αν δεν δει� � το επόμενο λεπτό. Καλύτερα να μην πας να πάρεις ποπ κορν», είχε πει κάποτε ο Στόουν. Σίγουρα, δεν πήγαμε για ποπ κορν ούτε κατά τη συζήτηση μαζί του…
Ο Στόουν μοιάζει να επιδιώκει την ανάδειξη μοτίβων συμπεριφοράς που οδηγούν σε ωδίνες γέννας συμφορών. Όπως έλεγε στο «Πλατούν», «οι επιζήσαντες [σ.σ. από το Βιετνάμ, δηλαδή κι ο ίδιος] είναι φορείς μιας ιερής αποστολής: να είναι μάρτυρες και δάσκαλοι για όσα υπέφεραν, αποτρέποντας την επανάληψη τέτοιων καταστροφών». Σήμερα, ο διάσημος Αμερικανός δημιουργός προειδοποιεί και τη Γηραιά Ήπειρο.
Η νύχτα έξω έχει προχωρήσει κι άλλο. Συνοδοιπόρος με την πολιτισμική νύχτα που απλώνει βαριά τη σκιά της σε Ελλάδα και Ευρώπη. Θα κρατήσω, όμως, την κουβέντα του Όλιβερ Στόουν: η Ιστορία βρίσκει κάποτε τον τρόπο να μας εκπλήσσει και ευχάριστα.
Ένας άνθρωπος που χρησιμοποιεί με απαράμιλλη μαεστρία τα όπλα ενός συστήμα� �ος παραγωγής ομογενοποιημένων συνειδήσεων, στρέφοντάς τα, συνήθως, εναντίον του.
Κυλώντας αδιάκοπα, η «Πέτρα Όλιβερ» δεν έχει επ' ουδενί χορταριάσει στα σχεδόν 67 της χρόνια. Όταν αυτός, ο γιος ενός Ρεπουμπλικανού χρηματιστή, υπηρετούσε στον Πόλεμο του Βιετνάμ εμπειρία που θα τον άλλαζε καθοριστικά- και αποφάσιζε να μην αποφοιτήσει ποτέ από το Γέιλ, μάλλον δεν φανταζόταν πως θα αναδεικνυόταν σ� � έναν από τους κινηματογραφικούς τιτάνες του καιρού μας. Βραβευμένος τρεις φορές με Όσκαρ (για το βασισμένο σε αληθινή ιστορία σενάριο στην ταινία «Το Εξπρές του Μεσονυκτίου», για τη σκηνοθεσία στο «Πλατούν» και στο «Γεννημένος την 4η Ιουλίου»), ο Όλιβερ Στόουν σκηνοθετεί, συγγράφει το σενάριο στις περισσότερες ταινίες του, ενώ δραστηριοποιείται και στην παραγωγή.
Στον λόφο του Χόλιγουντ δεν κάνουν πικνίκ πολλοί σαν τον Στόουν. Από τους ελάχιστους «αιρετικούς» στη mainstream αμερικανική βιομηχανία το υ θεάματος, χρησιμοποιεί με απαράμιλλη μαεστρία τα όπλα ενός συστήματος παραγωγής ομογενοποιημένων συνειδήσεων, στρέφοντάς τα, συνήθως, εναντίον του. Κάπως έτσι, το αγόρι που γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη σχεδόν έναν αιώνα μετά την εποχή την οποία θα ζωντάνευε στη μεγάλη οθόνη ο δάσκαλός του, Μάρτιν Σκορσέζε, με τις «Συμμορίες της Νέας Υόρκης», ανέβασε τέρμα τα ντεσιμπέλ της αντιπολεμικής κραυγής για την περίπτωση του Βιετνάμ («Πλατούν», «Γεννημένος την 4η Ιουλίου», «Παράδεισος και Γη»), ξεδίπλωσε σε ανοιχτή θέα την απληστία του χρηματοοικον ομικού κεφαλαίου («Γουόλ Στριτ» και η συνέχεια, «Γουόλ Στριτ ΙΙ: Το Χρήμα Ποτέ δεν Κοιμάται») κι έσπασε τον κώδικα αμερικανικής κινηματογραφικής σιωπής για τη Λατινική Αμερική, γυρίζοντας για το σελιλόιντ μια «Μαύρη Βίβλο» για την πολιτική των ΗΠΑ στην «πίσω αυλή» τους («Κομαντάτε», «Νότια των Συνόρων», «Σαλβαδόρ»). Δεν παρέλειψε να σκιαγραφήσει και ένα διαφορετικό προφίλ Αμερικανών προέδρων: του Νίξον, του Τζον Κένεντι («JFK») και του Τζορζ Μπους («W»).
Κι όσα αναφέρουμε εδώ αποτελούν μόνο ένα μόνο μι� �ρό δείγμα της συναρπαστικής κινηματογραφικής γραφής του…
Πηγή: http://piperistostoma.blogspot.com/
No comments:
Post a Comment